آزمودن فریدون پسران را - عکس

این صفحه از شاهنامه شاه طهماسب  در یک حراجی در لندن نزدیک هفت و نیم میلیون پوند برابر با دوازده میلیون دلارچندی پیش  به فروش رفت. 

در ادامه در باره ی سرگذشت شاهنامه شاه طهماسب بخوانید.

خبرگزاری میراث فرهنگی www.chn.ir

---

۱۳۸۵/۵/۱۹ - 10:32:00

شاهنامه شاه طهماسب منتشر می‌شود فرهنگستان هنر118 مینیاتور شاهنامه شاه طهماسب که از نفیس‌ترین نقاشی‌های عصر صفوی هستند را منتشر می‌کند.

خبرگزاری میراث فرهنگی ـ‌هنر ـ فرهنگستان هنر، شاهنامه شاه طهماسب  نفیس ترین شاهنامه عصر صفوی، را منتشر می کند. بخش هایی از این شاهنامه پس از 193 سال دوری از ایران با تعویض دو تابلوی نقاشی به ایران بازگردانده شد.  این کتاب در قطع سلطانی با توضیحات و مقدمه ای به دو زبان فارسی و انگلیسی در 150 صفحه به چاپ می رسد. در این کتاب تصاویر شاهنامه شاه طهماسب  که در ایران است و به یکصد و هجده نقاشی می رسد، منتشر می شوند. مراحل مختلف انتشار شاهنامه شاه طهماسبی از ابتدای امسال آغاز شده است و مدیر انتشارات فرهنگستان هنر اظهار امیدواری می کند که آن را تا پایان امسال منتشر کند. راجرز فیوری در کتاب «ایران عهد صفوی» در وصف این کتاب می نویسد : «با در نظر گرفتن میزان علاقه اسماعیل اول و طهماسب به فن کتابسازی شگفت انگیز نیست که بی مانند ترین نوشته دوره صفویه اثری باشد که تحت سرپرستی شاه اسماعیل برای پسرش طهماسب نوشته می شد. اما تا پس از مرگ اسماعیل کامل نشد. این اثر شاهنامه طهماسبی است. ماهیت منحصر به فرد این اثر را از این نکته می توان دریافت که در حالی که هیچیک از نوشته های معاصر آن که اکنون موجودند بیش از چهارده تصویر ندارند، شاهنامه شاه طهماسبی حاوی بیش از دویست و پنجاه نقاشی مینیاتور است. این کتاب یک موزه هنری سیار است زیرا حداکثر نامدارترین هنرمندان دربار آن دوره سهمی در خلق آن داشته اند.»   شاه اسماعیل صفوی علاقه زیادی به تهیه نسخه بسیار نفیسی که از شاهنامه بایسنقری مجلل تر و باشکوه تر باشد داشت و همین موضوع باعث شد نسخه ای مصور با عنوان شاهنامه شاه طهماسبی تهیه شود. شاه اسماعیل صفوی که توانسته بود در کشور هماهنگی و وحدت ایجاد کند، کتابخانه ای بزرگ در تبریز تاسیس کرد و از آنجا که کتابخانه های بزرگ آن زمان، علاوه بر نگهداری نسخ خطی، کارگاه هایی برای نسخه برداری از نسخ اولیه و تصویرسازی این کتاب ها داشته اند همواره جمعی از تواناترین خطاط ها، نقاش ها و مذهب ها و صحاف ها در خدمت این کتابخانه بوده اند. در سال 928 ه.ق هنرمندان کتابخانه سلطنتی تبریز، که ریاستش با کمال الدین بهزاد نگارگر بود، مامور ساختن شاهنامه ای می شوند که فاخرتر و پرتصویرتر از شاهنامه بایسنقری باشد. تهیه این شاهنامه به درازا می کشد و شاه اسماعیل در سال 930 ه.ق از دنیا می رود. اما کار تهیه نسخه نفیس با حمایت های شاه طهماسب صفوی، پادشاه جوان، ادامه می یابد تا این که 15 یا 20 سال پس از شروع به اتمام می رسد. نسخه کامل شده دارای 758 ورق کاغذ در قطع سلطانی بزرگ، در میان دو جلد چرمی نفیس است. در این نسخه 258 مجلس نقاشی از  افسانه ها و داستان های شاهنامه به تصویر کشیده شده، و متن منظومه حماسی، روی بیش از یک هزار و دویست صفحه به خط نستعلیق آمده  است. در اوایل کتاب روی شانزدهمین برگ آن شمسه ای است که در کتیبه وسط آن عبارت «کتابخانه سلطان اعظم شاه طهماسب الحسینی الصفوی بهادر خان» نقش شده است. غیر از این کتیبه اطلاعات مشخص دیگری درباره کاتبان، نگارگران و مذهبان این اثر نفیس در کتاب نیامده است. استوارت کاری ولش، هنرشناس امریکایی که چند سال شاهنامه طهماسبی را بررسی و مطالعه کرد، 2 کتاب درباره آن نوشته است؛ یکی آلبومی از نقاشی های منحصر به فرد نسخه و دیگری بررسی مفصلی از این نسخه شاهنامه. کتاب اول توسط موزه متروپولیتن و دومی توسط انتشارات دانشگاه هاروارد منتشر شد. ولش در تمام نقاشی ها و نگاره های موجود در شاهنامه طهماسبی امضای 2 نقاش را یافته است. در شصتمین صفحه از کتاب، بر کلاه یکی از آدم ها رقم میرمصور و در پانصد و بیست و یکمین برگ امضای دوست محمد پیدا است. از جمله نقاشانی که حضورش از روی سبک و ویژگی های کار مشخص شده سلطان محمد است که دربار کیومرث را به تصویر کشیده و پادشاه و درباریانش را در ابتدای آفرینش جهان و پیش از اختراع پارچه در جامه های پوست پلنگ نشان می دهد. خروج شاهنامه طهماسبی از ایران بی شک از غرب کشور و عبور از مرزهای عثمانی صورت گرفته است. در سال 1800 میلادی این کتاب جزو کتابخانه سلطنتی عثمانی در استانبول بود، اما در سال 1903 میلادی در پاریس دیده می شود و در نمایشگاهی از آثار هنری اسلامی در موزه هنرهای تزیینی آن شهر شرکت می کند. در این زمان شاهنامه طهماسبی به «بارون ادموند روچیلد» تعلق داشت . در سال 1959 میلادی آرتور هوتن، پسر صاحب کارخانجات معروف بلورسازی کورنینگ آن را از نوه بارون روچیلد خریداری می کند و از این پس شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هوتن» تغییر نام می دهد. هوتن در سال 1970 برای رهایی از بدهی مالیاتی، 78 صفحه از این شاهنامه را به موزه متروپولیتن می بخشد. اواسط دهه 1970 هوتن، نامه ای به دولت ایران می نویسد و پیشنهاد می کند باقی نسخه را به قیمت 20 میلیون دلار به ایران بفروشد. اما دولت ایران که در آن زمان دچار کمبود منابع ارزی است، موفق به خرید باقی نسخه نمی شود. پس از آن 7 مجلس از نقاشی های شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت 3/1 میلیون دلار به فروش می رسد. چند سال بعد 41 نقاشی در گالری اگینو در لندن فروخته می شود و از آن میان یک نسخه برای موزه تازه تاسیس رضا عباسی خریداری می شود. در سال 1367 شمسی هوتن بقایای شاهنامه طهماسبی را به طور امانی به بانک لویدز لندن می سپارد و از موسسه کریستی می خواهد آنها را هم به فروش برساند. طی 2 سال 14 برگ از اوراق شاهنامه فروخته می شود. این اتفاقات مقارن می شود با مرگ هوتن، آن هم در زمانی که از 258 مجلس نقاشی های نسخه، 118 مجلس باقی مانده است. سرانجام در سال 1372 دولت ایران با پیشنهاد فرزند هوتن که بنا به وصیت پدر مامور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده، موافقت می کند و برای بازپس گیری این شاهنامه به معاوضه یکی از تابلوهایی را که در ایران قابل نمایش نبود، با 118 برگ از شاهنامه طهماسبی دست می زند. و به این ترتیب تابلوی زن شماره 3 دکونینگ به خانواده هوتن و 118 برگ باقی مانده از شاهنامه طهماسبی که دور دنیا را گشته بود، به ایران تعلق می گیرد. آزاده شهمیرنوری